PSA – co to za badanie, normy, interpretacja wyników

utworzone przez Administrator | 7 maja 2020

Jednym z najczęściej wykonywanych u mężczyzn po 40 roku życia badań laboratoryjnych jest oznaczenie poziomu tzw. antygenu sterczowego czyli PSA. To główne badanie przesiewowe w kierunku raka prostaty, drugiego pod względem częstotliwości występowania u mężczyzn, a także innych chorób prostaty, jak chociażby zapalenie prostaty czy łagodny rozrost stercza. Wykonywane z surowicy krwi, jest badaniem stosunkowo niedrogim i dostępnym praktycznie w każdym laboratorium diagnostycznym.

Co to jest badanie PSA?

PSA, czyli swoisty antygen prostaty to specyficzne białko produkowane przez komórki prostaty, które możemy oznaczyć w surowicy krwi. Oznaczenie jego stężenia pozwala na wykrycie nawet wczesnego stadium raka prostaty, dlatego wykorzystywany jest przede wszystkim jako badanie przesiewowe w profilaktyce nowotworowej u mężczyzn. Oznaczenie poziomu PSA wykonuje się również w ramach diagnozowania innych schorzeń prostaty, jak chociażby łagodny rozrost stercza, który również powoduje wzrost jego stężenia. Ze względu na fakt, iż normy w przypadku swoistego antygenu sterczowego różnią się w zależności od wieku pacjenta, interpretacji zawsze powinien dokonywać lekarz prowadzący.

Umów się na wizytę do urologa już teraz!

ul. Rydygiera 19 lokal U17, 01-793 Warszawa

+48 22 150 28 35

Umów się online

Wskazania do wykonania badania PSA?

Ze względu na swoją rolę we wczesnym wykrywaniu raka prostaty, oznaczenie PSA wykonywane być powinno minimum raz w roku u wszystkich mężczyzn po 40 roku życia, zwłaszcza jeśli w rodzinie były przypadku zachorowania na raka prostaty. Dodatkowo badanie to wykonywane jest u mężczyzn, u których:

zaobserwowano objawy schorzeń prostaty, takich jak łagodny przerost stercza czy zapalenie prostaty, zwłaszcza utrudnione i bolesne oddawanie moczu,
w badaniu palpacyjnym prostaty wykryto nieprawidłowości,
zaobserwowano takie objawy jak bóle podbrzusza, zaburzenia erekcji, krew w moczu lub w nasieniu, czy też kłopoty z utrzymaniem moczu.

Antygen PSA oznacza się również regularnie u pacjentów ze zdiagnozowanym nowotworem tego gruczołu, w celu oceny skuteczności wdrożonego leczenia.

Normy PSA

Rutynowo u pacjentów wykonywane jest oznaczenie całkowitego swoistego antygenu sterczowego. Na jego wartość składają się natomiast zarówno postać wolna jak i związania z białkami, dlatego też jeśli wynik podstawowego oznaczenia jest nieprawidłowy (gdy jednak nie przekracza 10 ng/ml) lekarz może zlecić powtórzenie badania, z uwzględnieniem fPSA czyli wolnej frakcji antygenu sterczowego. Badanie to wykazuje dużo większą czułość i pozwala na dokładniejsze postawienie diagnozy.

Choć ogólnie przyjmuje się, że PSA mieszczące się w granicach 4ng/ml jest prawidłowe, warto mieć na uwadze fakt, iż na jego stężenie duży wpływ ma wiek pacjenta. Dlatego też, dokonując interpretacji wyników powinniśmy pamiętać, że normy w zależności od wieku prezentują się następująco:

40-49 rok życia – do 2,5 ng/ml,
50-59 rok życia – do 3,5 ng/ml,
60-69 rok życia – do 4,5 ng/ml,
70-79 rok życia – do 6,5 ng/ml.

+48 22 150 28 35

Problem dotyczy Ciebie?

Zainteresował Cię artykuł i masz kilka pytań? Zadzwoń i umów się na konsultacje z naszym specjalistą.

Interpretacja wyników PSA

Jak widać podwyższony poziom antygenu sterczowego nie zawsze musi świadczyć o nieprawidłowościach w obrębie tego gruczołu, o ile przy interpretacji uwzględnimy wiek pacjenta. Jednakże wyniki nie przekraczające 10ng/ml wymagają dalszej diagnostyki w oparciu o oznaczenie wolnej frakcji PSA, które ułatwia podjęcie decyzji o wykonaniu ewentualnej biopsji lub jedynie dalszego kontrolowania stanu stercza badaniami laboratoryjnymi. Niskie fPSA oznacza bowiem duże ryzyko rozwoju raka prostaty, podobnie jak wyniki całkowitego PSA powyżej 10ng/ml. W ich przypadku prawdopodobieństwo raka stercza wynosi ponad 60%. Z kolei wysokie stężenia wolnego PSA przy podwyższonym wyniku całkowitego PSA mogą świadczyć o łagodnym rozroście stercza lub jego zapaleniu.

Należy jednak pamiętać, że nieodpowiednie przygotowanie do badania może prowadzić do uzyskania zafałszowanych wyników. Choć mówi się, że do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, na zawyżenie wyników ma wpływ:

Stosunek płciowy i wytrysk w ciągu 2 dni przed badaniem,
Badanie per rectum lub USG prostaty wykonywane krótko przed pobraniem krwi,
Intensywny wysiłek fizyczny w ciągu dwóch dni przed dokonaniem oznaczenia,
Stan zapalny dróg moczowych,
Biopsja stercza kilka dni przed badaniem,
Zażywanie leków przeciwnowotworowych.

Z kolei wyniki ekstremalnie niskie obserwuje się u pacjentów, u których przeprowadzono całkowitą resekcję prostaty, a także poddawanych chemioterapii i radioterapii z powodu nowotworu stercza.

U panów u których PSA oznacza się w celu monitorowania skuteczności terapii nowotworowej, stężenie tego parametru powinno systematycznie obniżać się od samego początku leczenia, aby pod koniec utrzymywać się praktycznie na nieoznaczalnym poziomie. Brak takiego spadku może świadczyć o nieskuteczności zastosowanego leczenia.